پیام شیعه | Shia

🔴مراسم دیگ جوش یا آبگوشتِ عارفانه ( بخش یکم )

✍️یکی از بدعت های متصوفه ، انجام مراسم دیگ جوش است که از دیرباز تاکنون بین اغلبِ فِرَقِ دراویش ( مولویه ، خاکساریه ، گنابادیه  ، اهل حق و ... ) بعنوان یکی از آدابِ خانقاه ، مرسوم می باشد .

🔴مناسبت و کیفیت تهیه دیگ جوش :

دیگ جوش معمولا در مواقعی که مُریدی جدید به جمع صوفیان پذیرفته شود و یا سالِکی ارتقاء رتبه ( به مقام شیخی و قطبیت ) یابد و نیز بعنوان نذر سلامتی قطب و یا حاجت روائی مرید و امثال آن ، تهیه می گردد و کیفیت آن بدین نحو است که گوسفندی را ذبح و گوشت آن را بدون این که استخوان هایش شکسته و یا مفاصل آن جدا شود ، درون دیگ بزرگی می پزند و پس از اینکه مورد قبول قطب قرار گرفت ، آبگوشتی طبخ و از مریدان در خانقاه پذیرایی می گردد .

🔴شعر در توصفِ دیگ جوشِ خانقاه ( آبگوشتِ عارفان ) :

مراسم دیگ جوش و غذای آبگوشت آنقدر برای صوفیان ارزشمند است که در وصف آن شعرها نیز سروده اند ، از جمله :

      آن عقب آتش به سانِ تَلِّ گُل

                       دیگ جوشِ شمسِ حق درقُلّ و قُلّ

     آبش از طبعِ روانِ مولوی

                          گوشت از عرفانِ شـمسِ معنوی

     غلغل از چنگ و چَغورِ لولیان

                       جوشش از رقص و سَماعِ صوفیان

     سبزه اش از خطِّ سبزِ شاهدان

                            دَم در  او  داده  ، دعای زاهدان

     ادویه در وی نظامی بیخته

                         مِلحش از تک بـیتِ صائب ریخـته

     شیخ ، آلو از بخارا داده است

                          لیمویـش ملای صدرا داده است

     سوزِ عشتش ، پُخته و پرداخته

                     کاسه اش از چشمِ عاشق ساخته

     سُفره را شیخِ شبستر ، میزبان

                         گُلشنِ رازش دعای سُفره خوان

🔴ریشه و منشاء دیگ جوش :

دربارۀ چگونگی رواج دیگ‌ جوش نقل می‌کنند که در شبی که پیامبر اکرم (ص) به معراج رفت ، آدم ، نوح ، ابراهیم ، اسماعیل ، خضر ، الیاس ، عیسى ، هاجر ، مریم و حوا (ع) نیز حضور داشتند . جبرئیلِ امین از آهوانِ بهشتی ،گوشت آماده ساخت ، اسرافیل از درخت طوبى هیزم تهیه کرد ، عزرائیل از دوزخ آتش ، و علی (ع) نیز از حوض کوثر آب آوردند و همگی غذایی (آبگوشت) طبخ نمودند و رسول خدا (ص) را مهمان کردند . از آن روز ، رسم دیگ‌ جوش برقرار گردید .

📚( کتاب خاکسار و اهل حق تالیف مدرسی چهار دهی ، ص 113 )

تبصره :

1) - اقطابِ صوفیه با جعلِ حدیث فوق ، قصد دارند برای مراسم دیگ جوش ( طبخ آبگوشت ) در خانقاه ، مستند شرعی نیز دست و پا نمایند . حال آنکه حدیث فوق علاوه بر اینکه از اساس جعلی و ساختگی است ، از لحاظ متن نیز حماقت و بی سوادی جاعلین آن را به منصه ظهور می گذارد . اینکه بگویند در معراج آبگوشتی برای پیامبر (ص) طبخ شده که گوشت آن از آهوان بهشتی و هیزمش از شاخه طوبی و آتش آن از دوزخ و آب آن از حوض کوثر تهیه شده ، آنقدر مزخرف و مسخره است که فقط درباره ی آن می توان گفت ، هر کس چنین پنداری داشته باشد ( بر عقلِ او بخندد از مرغ تا به ماهی ) 😁

2) - در برخی از خانقاه ها آبگوشتِ مزبور را با حشیش و بَنگ و یا ترکیباتِ آمفتامین آغشته می کنند تا مریدانِ بی چاره ، نشئه ی حاصله از آن را از تأثیرات معنوی حضور در خانقاه و فیوضاتِ عرشی قُطبِ فرقه ، تصور نمایند .

🔴دیگ جوش و آبگوشت در فرقه لاله زاری :

در فرقه ی لاله زاری ، نه از مراسمِ دیگ جوش به آن شکلِ مخصوصِ خانقاهی خبری است و نه از آلودگی هایی که در بالا بدان اشاره رفت ، لیکن سنّتِ طبخِ آبگوشت به گونه ای دیگر مرسوم است که آن را نیز به شرح ذیل مورد واکاوی ، نقد و بررسی قرار می دهیم :

🔴مرحوم سید هاشم حداد که از مشایخ فرقه لاله زاری می باشد ، برای طبخ آبگوشت ، روشی منحصر به فرد دارد که نوه ی ایشان آقای  سيد علي موسوی حداد در کتاب ( عارف فی الرحاب القدسیه ، ص 216 ) آن را اینگونه گزارش نموده است :

  ( مَن قَرَأ علی کُلِّ حُمُّصَةٍ سورةَ التَّوحید وَ نفخَ فِیها ، ثُمَّ جمع الحُمُّص وَ طبخه مَعَ ماء اللَّحم ، فَإنَّه جیَّدٌ وَ مُفیدٌ )

یعنی : هر کس بر هر نخود ( بطور مجزا ) یک مرتبه سوره توحید بخواند و در آن بدَمَد ، سپس نخودها را جمع کرده و با آبگوشت طبخ نماید ، ( در سلوک الی الله ) بسیار مفید و خوب است . 🔥🍯

✔️ حاج محمد علی خلف زاده طائی که از مریدانِ برجسته مرحوم حداد است ، فیوضاتِ عرشی آبگوشت مزبور و اثراتِ شگرفِ آن را اینگونه توضیح داده است :

( کُنّا نَفعل بِهذه الطَّریقة ، فبعد أکل ماء اللَّحم نَحُسُّ بانزارع شجرة التوحید فینا ، و نحسُّ أیضاً بخفَّة بدنٍ وَ إشتیاقٍ کاملٍ وَ التَّفَرٌّغ لذکر الله وَ التَّبَتُّل له)

یعنی : ما بارها به این طریقه عمل می کردیم و بعد از خوردنِ آبگوشتِ موصوف ، با کمال شگفتی احساس می کردیم درختِ توحید در نهادِ ما به ثمر نشسته و در بدنِ خود ، احساس سَبُکی می نموده و در قلبمان نیز احساسِ آرامش و اشتیاقِ زائدالوصفی نسبت به ذکر و انقطاع الی الله ، ایجاد می گردید . 😳

👈 برای مشاهده سند ( اینجا ) کلیک کنید . 👉

تبصره :

روش فوق در طبخ آبگوشت ، هیچگونه مستند شرعی ندارد . ضمنا خواصی که برای آن ذکر شده نیز صرفاً ادعایی بیش نیست ، چگونه می توان باور کرد که هر کس چنین آبگوشتی میل نماید ، بی درنگ ز مُلک تا مَلکوتش حجاب بردارند ؟ !

🔴آقای محمد حسن وکیلی در وب سایت ( صبح توحید ) ، خاطره ی مرحوم علامه سید محمد حسین طهرانی را درباره طبخ آبگوشت ، اینگونه نقل قول نموده :

شاگردان مرحوم قاضی بسیار باهم همدل بودند . روزی یکی از آنها که هیچ پولی در خانه نداشت بقیه به خانه‌اش رفته بودند برای مهمانان آبگوشت گذاشته بود . آن شب برای آبگوشتِ رفقا هیزم نبود . این شخص رفت و بچه‌اش را از گهواره‌ی چوبی برداشت و گهواره را شکست و گذاشت زیر آبگوشت ؛ بدون هیچ فکر و خیالی . خب این سلوک می‌کند و پیش می‌رود ولی ما فقط خودمان را مسخره می‌کنیم .

👈برای مشاهده سند ( اینجا ) و ( اینجا ) کلیک کنید . 👉

🔴نقد و بررسی سخن علامه طهرانی :

 شخص مورد نظر علامه طهرانی ( که نام او را ذکر ننموده ) قطعاً در پذیرایی از میهمان ، می بایست مطابق آموزه های سنت نبوی (ص) و سیره اهل بیت (ص) از هرگونه تکلّف ، پرهیز می کرد و اینطور خود و اهل خانه اش را برای طبخ آبگوشتی که هیزم اجاقش را ندارد ، دچار رنج و عسرت نمی ساخت . آیا او نمی توانست برای پذیرایی از میهمان ، آنهم میهمانانی وارسته که یکی از ارکان پنج گانه سلوک را جوع و گرسنگی می دانند ، به جای طبخ آبگوشت ، به تهیه غذایی در حد میسور و مقدورات خویش بسنده نماید ؟

تبصره : برای روشن شدن قبح عمل شخص مزبور به دو تذکر ، اکتفاء می نمائیم :

الف ) - رفتار شخص مزبور ، قطعا تکلف آمیز بوده و مغایر با نص صریح قرآن کریم (وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ ) می باشد و از سویی دیگر بفرموده امام صادق (ع) ، شخصِ متکلّف ، خطا کار است و تکلّف ، نه از اخلاق صالحین است و نه شعار متقین :

قال الصادق عليه السّلام: المتكلّف مخطىء ... لَیْسَ فِی الْجُمْلَهًْ مِنْ أَخْلَاقِ الصَّالِحِینَ وَ لَا مِنْ شِعَارِ الْمُتَّقِینَ التَّکَلُّفِ ... قَالَ اللَّهُ عزّوجلّ لِنَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله) قُلْ ما أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَکَلِّفِینَ وَ قَالَ (صلی الله علیه و آله) نَحْنُ مَعَاشِرَ الْأَنْبِیَاءِ (علیهم السلام) وَ الْأَوْلِیَاءِ بَرَاءٌ مِنَ التَّکَلُّفِ فَاتَّقِ اللَّهَ وَ اسْتَقِمْ نَفْسَکَ یُغْنِکَ عَنِ التَّکَلُّفِ وَ یَطْبَعُکَ بِطِبَاعِ الْإِیمَانِ وَ لَا تَشْتَغِلْ بِطَعَامٍ آخِرُهُ الْخَلَاءُ ...

📚( سفینة البحار ج 7 ص 515 ) و ( بحارالانوار ج 70 ص 394)

👈برای مشاهده سند ( اینجا ) و ( اینجا ) کلیک کنید . 👉

ب ) علامه مجلسی (ره) در بحارالانوار ( ج 22 ص 384 ) و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه ( ج 3 ص 155 ) نقل کرده :

ابووائل می گوید : روزی با دوستم ( جناب ابوذر غفاری ) به منزل جناب سلمان فارسی رفتیم ، سلمان هنگام  پذیرایی از ما گفت : اگر نهی پیامبر (ص) از تکلّف نبود ، برای پذیرایی از شما خودم را به رنج می انداختم . آنگاه سلمان ، سفره ای انداخت و برای اطعام من و ابوذر ، مقداری نان و نمک به میان گذارد ، دوستم ( ابوذر ) با مشاهده این وضع ، گفت :

( لو كان لنا في ملحنا هذا سعتر )

یعنی : ای کاش در کنار این نان و نمک ، کمی سعتر ( یک نوع سبزی خوراکی است ) نیز می بود . سلمان با شنیدن این سخن ، چون پولی نداشت ، ظرف آب ( کوزه ) را برداشت و آن را دربازار گرو گذاشت و در قبال آن مقداری سبزی تهیه و کنار سفره گذاشت . وقتی غذا تمام شد .

ابوذر گفت : (  الحمد لله الذي قنعنا بما رزقنا )

یعنی : خدا را شکر که ما به همین روزی خدا دادی قانع هستیم .

سلمان با شنیدن سخن وی ، گفت : (  لو قنعت بما رزقك لم تكن مطهرتي مرهونة )

یعنی : اگر قانع بودی ، اکنون ظرف آبِ من در گِرو نبود !

تبصره :

مطابق آنچه در بالا گفته شد ، آن شخص که علامه طهرانی از او با تجلیل یاد نموده ، اگر از تکلف پرهیز می کرد و یا او و دوستانِ عارف مآبش اهلِ قناعت بودند ، به قولِ سلمان فارسی (س ) نه کوزه ای به گِرو می رفت و نه گهواره ی آن طفلِ معصوم ، هیمه ی اجاقِ آبگوشت می گردید . 🧺🔥🍯

👈 برای مشاهده سند ( اینجا ) و ( اینجا ) کلیک کنید . 👉

🔴موضع گیری پارادوکسیکال و متناقض علامه طهرانی و مریدانش :

1) - از علامه طهرانی در کتاب نور مجرد ( ج 1 ، ص 696 و ص 698 ) نقل شده  :

( بنده خودم شخصا از چنگال استفاده نمى‌كنم و به كسى هم نمى‌گويم كه استفاده نكن . ولى رفقاى ما كه با ما هستند چون ديده‌اند كه ما از چنگال استفاده نمى‌كنيم ايشان نيز استفاده نمى‌كنند . اما بنده كه استفاده نمى‌كنم بدين‌جهت است كه پيغمبر خدا و أئمّه عليهم‌السّلام استفاده نمى‌كردند. )😳

 ( نعمت خدا را بين دو آهن قرار دادن و خوردن خلاف ادب است . اگر انسان از سنّت‌هاى رسول‌خدا صلّى‌اللـه عليه‌وآله‌ و سلّم دور شد ؛ روى صندلى نشست و پشت ميز غذا خورد و چنگال در دست گرفت ، آرام آرام از آن اصل و مبدأ فاصله مى‌گيرد و اين امور دست به دست هم داده او را از آن حقيقت دور ميكند . )

👈 برای مشاهده سند ( اینجا ) کلیک کنید . 👉

2) - همچنین علامه طهرانی در همان کتاب نور مجرد ( ج 1 ، ص 691 و 696 و 697 ) با استناد به دو روایت ذیل ، اینگونه نتیجه می گیرد که سالک الی الله باید در مورد غذا از هرگونه روشی که تاکنون از پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) وارد نشده پرهیز و احتیاط کامل را لحاظ نماید .

الف ) ( سالك در باره غذا قاعده : خُذْ بالاِحتياطِ فى جَميعِ ما تَجِدُ إلَيهِ سَبيلاً را شعار خود سازد . )

ب ) امتناع أميرالمؤمنين عليه‌السّلام از خوردن حلوا ، علیرغم اینکه حلال بوده بخاطر آنکه حضرتش فرموده :

إنّى ذَكَرتُ أنَّ رَسولَ‌اللَـهِ صلّى‌اللـه‌عليه‌وءَاله‌وسلّم لَم يَأْكُلهُ فَكَرِهتُ أَكلَهُ

( به يادم آمد كه رسول‌خدا صلّى‌اللـه‌عليه‌وآله‌وسلّم در تمام مدّت عمرش از اين حلوا تناول ننموده بود و دوست نداشتم از حلوايى كه رسول‌خدا نخورده است بخورم ) .

👈 برای مشاهده سند ( اینجا ) و ( اینجا ) کلیک کنید . 👉

تبصره :

علامه طهرانی که تا بدان حد احتیاط می کند که استفاده از چنگال یا نشستن روی صندلی و پشت میز غذا خوردن را بخاطر آنکه احکامش را در سیره ی پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) نیافته ، ترک می نماید و انجام این اعمال را موجب دور شدن از مبدأ و حقیقت می داند و همچنین شاگردانش نیز بقول وی در عدم استفاده از چنگال و غیره به ایشان تأسی می نمایند و حتی فرزند علامه ( سید محمد صادق طهرانی ) در همان کتاب نور مجرد (ج 1 ، پاورقی ص 698 ) استفاده از چنگال را تشبُّه به کُفّار می داند . 😳

✔️ اما با کمال شگفتی مشاهده می شود که آنان یک باره از این اصول ، عدول نموده و به دستورِ پُختِ آبگوشت توسط مرحوم حداد ، مقید گردیده و آن را مفتاح غیب و شهود می دانند ، در صورتیکه برای این کار هیچگونه مستند شرعی ندارند . ⁉️😳

👈 علامه طهرانی و شاگردان ایشان چگونه می توانند ثابت نمایند که مطابق مبانی خودشان ، پیامبر (ص) و یا یکی از اهل بیت (ع) ، همانند مرحوم حداد ، آبگوشت طبخ نموده و یا این روش را به دیگران توصیه فرموده باشند . ⁉️

✔️در کتاب ( عارف فی الرحاب القدسیه ) نمونه های فراوانی از این دست به چشم می خورد که در این مقاله به مناسبت موضوع و از باب مشت نمونه ی خروار ، فقط به مورد فوق ، اکتفاء نمودیم .

🔴 نقد دیگری نیز به سخن علامه طهرانی ( درباره عدم استفاده از چنگال و میز غذا خوری و تشبٌّه به کُفّار دانستن آن ) وارد است که پاسخ به آن را می توان از فرمایش رهبر فقید انقلاب (ره) استنباط نمود ،  امام خمینی (ره) در صحیفه نور ( ج 21 ص 150 و 151 ) در پاسخ به فردی که گمان کرده ( ... «رِهان» در «سَبْق» و «رِمايه» ، مختص است به تير و كمان و اسب دوانى و امثال آن ، كه در جنگهاى سابق به كار گرفته مى‌شده است و امروز هم تنها در همان موارد است و .... ) می فرماید :

( ... آن گونه كه جنابعالى از اخبار و روايات برداشت داريد ، تمدن جديد بكلى بايد از بين برود و مردم كوخ‌ نشين بوده و يا براى هميشه در صحراها زندگى نمايند . ) 👏👏

👈 برای مشاهده سند ( اینجا ) و ( اینجا )  کلیک کنید . 👉
برگرفته از دروس آسیب شناسی تصوف ، سید رضا نوعی ( حکیم )